فرض کنید در جاده چالوس مشغول رانندگی هستید. آیا به مسیر راه دقت کرده‌اید؟ به سربالایی و سرازیری‌های این جاده چطور؟ شاید هم دانشجوی رشته عمران و علاقه‌مند به فعالیت در حوزه راهسازی باشید. از مقدمات راهسازی چه می‌دانید؟ پلان، پروفیل طولی ، پروفیل عرضی و موضوعاتی مانند قوس قائم از مبانی راهسازی هستند که شما به عنوان مهندس عمران باید اطلاعاتی درباره آن‌ها داشته باشید.

از آنجایی که ایجاد دسترسی و متصل کردن نقاط مختلف مکانی به یکدیگر همیشه یکی از دغدغه‌های مهم بشر بوده، پروژه‌های راهسازی در تمامی زمان‌ها رونق دارند.

فرض کنید شرکت شما در یک مناقصه برای پروژه راهسازی شرکت کرده و برنده شده‌ است. پس از برنده شدن در مناقصه لازم است اسناد مناقصه یعنی مواردی مانند موافقت نامه، شرایط عمومی و خصوصی پیمان، برنامه زمانی کلی، فهرست بها، نقشه ها و غیره را به کارفرما ارائه کنید. منظور از نقشه‌ها پلان مسیر، پروفیل طولی، پروفیل عرضی و لیست کوپاژ است.

از طرفی شما به عنوان مهندس عمران باید بتوانید به گونه‌ای مسیر را طراحی کنید که بهینه‌ترین حالت ممکن با توجه به شرایط پروژه اجرا شود.

هدف از تهیه نقشه‌ راه، دریافت اطلاعاتی از قبیل حجم خاکبرداری و خاکریزی در جاده و بررسی سربالایی و سرپایینی‌های مسیر است.

در ابتدا لازم است به تعریف پلان بپردازیم. پلان راه، تصویر امتداد مسیر روی صفحه افق است. ساده‌ترین تعریف پلان راه این است که انگار از بالا به یک جاده نگاه می‌کنیم.

با توجه به اینکه اطلاعاتی از قبیل میزان حجم خاکبرداری و خاکریزی و شیب سربالایی و سرپایینی‌های مسیر را نیاز داریم و چنین اطلاعاتی را نمی‌توان از نقشه پلان استخراج کرد، در ادامه به سراغ نقشه‌های پروفیل طولی و پروفیل عرضی می‌رویم و به بررسی مفهوم این پروفیل‌ها و نکات آن‌ها می‌پردازیم.

پروفیل طولی چیست ؟

همانطور که در قسمت قبل گفتیم در تهیه نقشه راه نیاز داریم تا پارامترهایی مثل شیب طولی مسیر، حجم خاکبرداری، حجم خاکریزی و مشخص نمودن سربالایی و سرازیری‌ها را نیز مورد توجه و بررسی قرار دهیم.

برای بدست آوردن این اطلاعات از نقشه پروفیل طولی استفاده می‌کنیم.

پروفیل طولی در واقع برشی از طول جاده است که موقعیت خط پروژه یعنی مسیری که قرار است خودروها روی آن حرکت کنند را، نسبت به زمین طبیعی در آن ناحیه مشخص می‌کند.

همانطور که مشاهده می‌کنید در نقشه پروفیل طولی راه، دو خط داریم که یکی از آن‌ها پستی و بلندی‌های زمین را در حالت طبیعی نشان داده و خط دیگر (خط چین قرمز) نشان‌دهنده خط پروژه است.

با تعریف این دو خط به دو مفهوم خاکبرداری و خاکریزی می‌رسیم.

 خاکبرداری زمانی انجام می‌شود که خط پروژه پایین‌تر از خط طبیعی زمین باشد. خاکبرداری را با حرف اختصاری cut ابتدای کلمه خاکبرداری در انگلیسی مشخص می‌کنند.

 خاکریزی زمانی است که خط پروژه بالاتر از خط طبیعی زمین باشد. خاکریزی را با حرف اختصاری fill ابتدای کلمه خاکریزی در انگلیسی مشخص می‌کنند.

پروفیل عرضی چیست؟

زمانی که جاده را عمود بر واحد طول برش بزنیم، پروفیل عرضی یا مقطع عرضی آن به دست می‌آید.

در پروفیل عرضی نیز مانند پروفیل طولی در صورتی که خط پروژه از زمین طبیعی بالاتر باشد باید خاکریزی انجام شده و اگر خط پروژه پایین‌تر باشد باید خاکبرداری انجام شود.

پروفیل یا مقطع عرضی نشان‌دهنده آرایش ساختار راه نیز است و معمولا از مولفه‌های زیر تشکیل می‌شود:
 زیر اساس
 اساس
 رویه مانند آسفالت