بخشنامه 5090 لایحه تاخیرات چیست؟ چقدر با تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات آشنا هستید؟! حتما می‌دانید که یکی از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز مهندسین دفتر فنی، تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات حرفه‌ای است تا به کمک آن از تاخیرات رخ داده در اجرای پروژه دفاع کرده و درگیر تبعات سنگین تاخیرات غیر مجاز نشوند.

لایحه تاخیرات چیست؟

لایحه تاخیرات پرونده‌ای است که شامل علل کلیه تاخیرات رخ داده در طول پروژه است و در آن پیمانکار ادعا می‌کند که دیر کرد رخ داده خارج از تقصیر او بوده است.

برای مثال عواملی که باعث تاخیر در اجرا پروژه می‌شوند، شامل تاخیر در ابلاغ نقشه‌ها، تاخیر در تحویل بدون معارض زمین، مشکلات اجرایی غیر قابل پیش بینی و موارد دیگر هست.

همانطور که گفتیم، در حین اجرای یک پروژه، دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است آن پروژه در مدت قید شده، اجرا و تحویل داده نشود.

در این شرایط پیمانکار موظف است با ارائه لایحه تاخیرات، دلایل دیر کرد پروژه را با اسناد قابل قبول به کارفرما ارائه دهد.

در صورتی که دلایل پیمانکار توسط کارفرما مورد قبول واقع شود، مدت زمان پروژه تمدید و تاخیر آن مجاز شناخته می‌شود و پیمانکار به ادامه پروژه می‌پردازد و یا اگر کار تمام شده باشد کار را با تاخیر مجاز تحویل کارفرما می‌دهد.

در غیر این صورت مدت تمدید غیر مجاز شده و پیمانکار مشمول جریمه می‌شود.

حتی شرایطی وجود دارد که ممکن است مدتی از تاخیر پیش آمده مجاز و مدتی غیر مجاز شود.

امروزه بسیاری از پیمانکاران به دنبال نرم افزارهایی، برای ایجاد لایحه تاخیرات هستند.

در صورتی که اگر یک پیمانکار ترفندهای تهیه و تنظیم یک لایحه تاخیرات خوب را بداند، می‌تواند در زمان بسیار کمی یک گزارش کامل ارائه دهد.

دلایل اهمیت لایحه تاخیرات 

دلیل اصلی اهمیت لایحه تاخیرات برای مهندسین، مجاز یا غیر مجاز شدن تاخیرات در ارائه پروژه توسط پیمانکار و تبعاتی که به دنبال دارد، است.

اگر پیمانکار بتواند ثابت کند که در تاخیر پیش آمده در تحویل پروژه نقشی ندارد، تاخیرات مجاز و اگر نتواند توجیه کند، همه مدت تاخیر شده یا بخشی از آن غیر مجاز می‌شود.

اگر پیمانکار نتواند تاخیرات پیش آمده را به صورت منطقی توجیه کند، جریمه‌های سنگین ناشی از غیر مجاز شدن تاخیرات پروژه از سوی کارفرما شامل پیمانکار می‌شود.

در ادامه 6 مورد از مهم‌ترین تبعات غیر مجاز شدن تاخیرات را ذکر کرده :

1) فسخ پیمان طبق ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان و تبعات آن طبق ماده ۴۷ شرایط عمومی پیمان

2) اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان

3) پرداخت هزینه‌های بیمه در مدت غیرمجاز طبق ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان

4) تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت‌های تعدیل پیمانکار

5) از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود

6) از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه

نوشتن یک لایحه تاخیرات قوی می‌تواند از پرداخت هزینه‌های هنگفتی جلوگیری کند.

مدت پیمان در لایحه تاخیرات

مدت لازم برای تکمیل فعالیت‌های پروژه شامل مدت اولیه پیمان و دو بخش تمدید مجاز و همینطور تمدید غیر مجاز است.

طبق بند “ز” ماده 14 شرایط عمومی پیمان، مدت پیمان یا مدت اجرای کار، مدت درج شده در بند “ب” ماده 4 موافقت نامه و تغییرات احتمالی است که بر اساس ماده 30 در آن ایجاد می‌شود.

دقت داشته باشید مدت پیمان هنگام مبادله پیمان، همان مدت درج شده در ماده 4 موافقتنامه است که مدت اولیه پیمان نامیده می‌شود.

اما سوالی که پیش می‌آید این است که تمدید مدت مجاز و مدت غیر مجاز چیست؟

مدت مجاز و مدت غیر مجاز 

مدت مجاز یعنی مدت تاخیری که مدارک و اسناد ارائه شده توسط پیمانکار برای تاخیر، از نظر کارفرما مورد قبول باشد.

تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات، جهت توجیه تاخیر رخ داده در حین اجرای کار و مجاز کردن مدت تاخیر شده است.

مدت غیرمجاز هم به معنای مدت تاخیری است که از نظر کارفرما رد شده و مورد قبول نیست.

پس طبق توضیحات بالا یک پروژه در 4 حالت ممکن است به اتمام برسد:

  طبق مدت درج شده در قرار داد

طبق مدت درج شده در قرار داد + مدت اضافه شده بابت تاخیرات مجاز

  طبق مدت درج شده در قرار داد + مدت اضافه شده بابت تاخیرات غیر مجاز

 طبق مدت درج شده در قرار داد + مدت اضافه شده بابت تاخیرات مجاز و غیر مجاز

که در سه حالت آخر نیاز به تمدید مدت پیمان نسبت به مدت اولیه آن داریم.

مدت مجاز تمدید با ارائه مدارک و دلایل قانع کننده به کارفرما معین می‌گردد و اگر این دلایل، از نظر کارفرما مورد قبول واقع نشود، مدت تمدید غیر مجاز است.

تغییر مدت پیمان

طبق ماده 30 بند (الف) در صورت رخ دادن هر یک از مواردی که باعث افزایش مدت اجرای کار شود، پیمانکار می‌تواند درخواست تمدید مدت پیمان را بنماید، به عبارتی مدت پیمان را تغییر دهد.

پیمانکار برای تمدید مدت پیمان، در ابتدا با ارائه محاسبات و دلایل توجیهی، درخواستی را ارائه می‌دهد.

مهندس مشاور نیز پس از بررسی و تایید، مدارک و دلایل توجیهی را برای تصمیم گیری نهایی به کارفرما گزارش می‌دهد تا پس از تصمیم گیری کارفرما، نتیجه به پیمانکار ابلاغ گردد.

این مدارک و دلایل توجیهی در قالب لایحه تاخیرات به مشاور و کارفرما ارائه می‌شود.

موارد قابل قبول برای تاخیرات مجاز

1) در صورتی که بندهای “الف” و “ج” ماده 29 مبلغ پیمان تغییر کند.

2) هرگاه به دستور کارفرما یا مهندس مشاور نقشه‌های اجرایی یا مشخصات فنی تغییر اساسی کند.

3) هرگاه کارفرما در تحویل کارگاه، ابلاغ دستور کارها یا نقشه و تحویل مصالحی که تهیه آن‌ها به عهده او است تاخیر کند.

تاخیر ابلاغ دستور کارها و نقشه‌ها به شرطی شامل این بند می‌شود که پیمانکار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی، آن‌ها را از مهندس مشاور درخواست کرده باشد.

4) اگر در تحویل مصالحی که فروش آن‌ها لزوماً باید با حواله کارفرما صورت گیرد تاخیر ایجاد شود به شرطی که پیمانکار با توجه به برنامه زمانی تفصیلی برای تهیه آن‌ها به موقع اقدام کرده باشد.

5) در موارد حوادث قهری و همچنین در موارد مربوط به کشف اشیای عتیقه و آثار تاریخی که در مواد 26 و 43 پیش بینی شده است.

6) هرگاه محدودیت برای ورود مصالح و تجهیزات، طبق بند “د” ماده 20، پیش آید.

7) در صورتی که طبق ماده 49 به حالت تعلیق درآید.

8) در صورتی که قوانین و مقررات جدیدی وضع شود که در تغییر مدت اجرای کار موثر باشد.

9) هرگاه کارفرما نتواند تعهدات مالی خود را در موعدهای درج شده در اسناد و مدارک پیمان انجام دهد.

10) موارد دیگری که به تشخیص کارفرما خارج از قصور پیمانکار باشد.

موارد غیر قابل قبول برای تاخیرات مجاز 

7 مورد غیر قابل قبول در تاخیر اجرای پروژه به شرح زیر است:

1) اجرای غلط، تخریب و اجرای مجدد

2) عدم توانایی در تهیه مصالح و تدارکات لازم

3) نداشتن برنامه زمان بندی

4) پایبند نبودن به برنامه زمان بندی

5) برآورد اشتباه از تجهیزات و ماشین آلات لازم

6) برآورد اشتباه از نیروی انسانی لازم

7) برآورد اشتباه از حجم کار پروژه

تبعات و جریمه تاخیر غیر مجاز

اگر به عنوان یک پیمانکار نتوانیم تاخیر رخ داده را برای کارفرما توجیه کنیم، در گیر تبعات سنگینی می‌شویم که به چند مورد از آن‌ها در این مقاله اشاره می‌‌کنیم.

به همین دلیل توانایی تهیه و تنظیم لایحه تاخیرات قوی یکی از مهارت‌های کلیدی و مهم هر مهندس دفتر فنی است.

فسخ پیمان طبق ماده 46 شرایط عمومی پیمان و تبعات آن طبق ماده 47 شرایط عمومی پیمان

اعمال جریمه تاخیرات طبق ماده 50 شرایط عمومی پیمان

پرداخت هزین‌های بیمه در مدت غیرمجاز طبق ماده 21 شرایط عمومی پیمان

تغییرات در شاخص دوره انجام کار و ضریب تعدیل صورت وضعیت‌های تعدیل پیمانکار

از دست رفتن اعتماد کارفرما برای بستن قراردادهای ترک تشریفات و مناقصه محدود

از دست رفتن اعتبار پیمانکار در بین کارفرماها برای کارهای مشابه

بخشنامه 5090 لایحه تاخیرات

سازمان برنامه و بودجه در 2 آذر سال 1360 بخشنامه‌ای با عنوان نحوه محاسبه تاخیرات ناشی از تاخیر در پرداخت صورت وضعیت‌ها منتشر کرد. این بخشنامه تمام جزئیات تاخیرات مجاز و غیر مجاز پیمانکار را شرح داده است.

بخشنامه 5090 شامل نحوه محاسبه مدت تمدید ناشی از تاخیر در پرداخت هر یک از صورت وضعیت‌های موقت بعد از ضرب الاجل تعیین شده و تاخیر در پرداخت پیش پرداخت‌ها است.

ضرب الاجل تعیین شده برای پرداخت صورت وضعیت‌های موقت، ۱۰ روز به ازای صورت وضعیت کارکرد موقت هر یک ماه است.

فرض کنید مدت کارکرد صورت وضعیت دو ماه باشد، کارفرما از تاریخ تایید صورت وضعیت توسط مهندس مشاور، ۲۰ روز فرصت دارد تا به صورت وضعیت رسیدگی کند و مبلغ مورد تایید خود را پرداخت کند.

البته برخی ضرب‌الاجل را 20 روز (شامل 10 روز رسیدگی مشاور و 10 روز رسیدگی و پرداخت کارفرما) به ازای هر صورت وضعیت ماهانه می‌دانند که در آموزش لایحه تاخیرات آکادمی عمران تفاوت‌های هر یک و صحت دو ادعا بررسی شده است در حالی که هنوز سازمان برنامه و بودجه بعد از این همه سال، به طور صریح نظری در این مورد نداده است.

بخشنامه ۵۰۹۰ و تاخیرات مجاز و غیر مجاز

جهت محاسبه مدت زمان مربوط به تمدید ناشی از مشکلات اعتباری و تخصیصی از بخش نامه 5090 با عنوان نحوه محاسبه تاخیرات ناشی از تاخیر در پرداخت صورت وضعیت‌ها استفاده می‌شود. این بخشنامه که به بخشنامه لایحه تاخیرات نیز معروف است در فایل پیوست این سایت موجود است.

فایل پیوست