شاید شما هم از شنیدن صدای حرف زدن یا راه رفتن همسایه طبقه بالایی کلافه شده باشید! یا به عنوان سازنده برایتان سوال شده که بهترین سقف برای یک ساختمان کدام است؟ واقعیت این است که به هیچ وجه نمی‌توان اهمیت سقف در یک ساختمان را نادیده گرفت چرا که یکی از اصلی‌ترین اجزای یک سازه به شمار می‌آید. اما انواع سقف های جدید ساختمانی یا به طور کلی سقف‌هایی که این روزها در پروژه‌های عمرانی اجرا می‌شوند کدام اند؟

اهمیت سقف ساختمان

سقف به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین بخش‌‌های یک ساختمان است که نقش پر رنگی در استحکام سازه دارد. سقف ساختمان باید طوری طراحی و اجرا شود که در برابر بار مرده ناشی از وزن سازه، نیروهای باد و دیگر عوامل خارجی مقاومت خوبی داشته باشد. همچنین ساختار سقف می‌تواند صدای موجود در فضا را تنظیم کند.

از دیگر ویژگی‌های یک سقف خوب می‌توان به مواردی مانند دوام بالا، عایق حرارتی، صوتی و ضد نشت بودن آن اشاره کرد. در واقع سقف، مرز جدایی بین طبقات ساختمان است. با توجه به افزایش ساخت ساختمان با طبقات زیاد، اهمیت سقف بیش از گذشته مطرح شده است.

با پیشرفت تکنولوژی دست طراحان برای انتخاب نوع سقف بازتر از گذشته است. برای مثال در گذشته بسیاری از ساختمان‌ها با سقف طاق ضربی ساخته می‌شد. اما امروزه چه سازه بتنی باشد و چه فلزی باشد، انواع مختلفی از سقف‌ها هستند که می‌توان با توجه به شرایط پروژه آن‌ها را اجرا نمود. در ادامه تمام انواع سقف ساختمان را بررسی می‌کنیم.

انواع سقف ساختمان

به طور کلی انواع سقف‌ را می‌توان در دو دسته کلی انواع سقف بتنی و انواع سقف فولادی قرار داد. برخی از انواع سقف های جدید ساختمانی نیز در این دسته بندی‌ها قرار دارند. برای مثال سقف کوبیاکس، بابل دک و وافل از انواع سقف های جدید ساختمانی هستند.

انواع سقف بتنی

در یک تقسیم بندی کلی انواع سقف بتنی را می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:

• دال بتنی

دال بتنی جزء سقف‌‌‌های یکپارچه به حساب می‌آید و عملکرد لرزه‌ای مناسبی بین انواع سقف دارد. سقف دال بتنی دارای استحکام زیادی بوده و به علت مصالح به کار رفته در آن، وزن بالایی دارد.

در ادامه تمام انواع سقف بتنی نظیر تخت ساده، تخت قارچی، مشبک، مجوف و پیش تنیده را بررسی می‌کنیم.

1) دال بتنی تخت ساده

ساختار این سقف به شکلی است که در آن دال‌ها مستقیما روی ستون قرار گرفته و نیازی به استفاده از تیر نخواهد بود. شاید برایتان سوال باشد که دال بتنی تخت ساده در چه صورت اجرا شده و کاربرد دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم زمانی از این سقف استفاده می‌شود که دهانه‌‌ها کوتاه بوده و بارهای وارد بر سقف زیاد نباشد. چرا که در این حالت اجرای دال تخت ساده از اجرای سیستم تیر و دال راحت‌تر خواهد بود.

دال بتنی تخت ساده به دو صورت اجرا می‌شود:

• دال بتنی تخت ساده درجا (در محل پروژه)

• دال بتنی تخت ساده پیش ساخته (در کارخانه)

2) دال بتنی تخت قارچی

یکی از مشکلات اصلی دال بتنی تخت ساده وقوع برش پانچ در اطراف ستون است. اگر ضخامت دال تخت را در اطراف ستون، به صورت پله‌ای و مانند تصویر زیر افزایش دهیم، به این سیستم دال بتنی تخت قارچی می‌گویند که مقاومت آن در برابر برش پانچ زیاد است. کاربرد این نوع سقف بتنی در مکان‌هایی است که کف آن بار زیادی را تحمل می‌کند مانند پارکینگ‌های طبقاتی و انبارها. دقت کنید اگر ابعاد ستون زیر سقف، زیاد شود به آن سر ستون و اگر ضخامت دال در محدوده ستون زیاد شود به آن کتیبه می‌گویند.

دال مشبک

این نوع سقف به صورت شبکه‌ای و توخالی است و در دو نوع زیر اجرا می‌شود:

3) وافل

سقف وافل به علت مشبک بودن وزن کمی داشته و برای مکان‌هایی که سقف مرتفع با دهانه‌های بلند دارند اجرا می‌شود. یکی از کاربردهای مهم سقف وافل اجرای آن در محیط‌هایی است که امکان ستون‌گذاری در وسط سقف وجود ندارد.

از ویژگی‌های مثبت سقف وافل می‌توان به کاهش بار مرده دال اشاره کرد. علت این مسئله استفاده کمتر از بتن و میلگرد به خاطر مشبک بودن سقف است. وافل‌ها معمولا ضخامتی بین 250 تا 500 میلی‌متر داشته و حداکثر دهانه آن در شرایط خاص می‌تواند تا 17 متر باشد.

4) اینتل دک

سقف مشبک اینتل دک از قالب‌هایی با جنس فوم پلی استایرن (یونولیت) که قالب اینتل دک نام دارد به همراه بلوک سیمانی ساخته می‌شود. در اجرای این نوع سقف بتنی، قالب‌های اینتل دک در داخل بتن سقف ماندگار می‌شوند.

روش اجرای اینتل دک به این صورت است که زیرسازی و قالب بندی انجام شده، سپس بلوک‌های تحتانی قرار گرفته و اسپیسرگذاری تا رسیدن به شبکه فوقانی ادامه می‌یابد. در انتهای کار نیز عملیات بتن ریزی و عمل آوری انجام می‌گیرد.

دال مجوف

با توجه به اینکه کلمه مجوف به معنی میان تهی است، در سقف دال مجوف از المان‌های توخالی استفاده می‌شود. این حالت باعث می‌شود تا بار مرده سقف کاهش یافته و در نتیجه مقاومت سقف در برابر زلزله افزایش یابد.

همچنین کاهش بار مرده سقف، باعث می‌شود تا بتوان دال را در دهانه‌های بلندتری اجرا کرد. سقف دال مجوف را می‌توان با توجه به نوع المان پرکننده هسته مرکزی بتن در سقف، به سه دسته زیر تقسیم نمود.

5) کوبیاکس

سقف کوبیاکس، یکی از انواع سقف‌ بتنی مجوف است که در اجرای آن با قرارگیری ماژول‌های قفسه‌ای همراه با گوی‌های پلاستیکی از جنس پلی اتیلن یا پلی‌پروپیلن از وزن بتن سقف کاسته شده و درنتیجه سقف سبک‌تر خواهد بود. همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید، در قسمت بالا و پایینی این سقف از دو شبکه مش استفاده می‌شود.

6) یوبوت

سقف مجوف یوبوت از قالب‌های یوبوت که شکل مکعب مستطیلی دارند ساخته می‌شود. اجرای سقف یوبوت شامل مراحل زیر است:

1) ابتدا یک قالب تخت زیر دال بسته شده و شبکه آرماتورها در قسمت پایین دال نصب می‌گردد.

2) سپس قالب‌های یوبوت بر اساس نقشه اجرایی در جای خود قرار گرفته و آرماتوربندی در بالای دال انجام می‌شود.

3) انجام بتن ریزی اولیه

4) بتن ریزی لایه دوم به عنوان لایه تکمیلی در صورتی که از قالب ته بسته استفاده نشود.

5) باز کردن قالب‌های کف

7) بابل دک

بابل دک هم نوعی دال مجوف است و تفاوت آن با کوبیاکس و یوبوت در کروی بودن المان پرکننده‌اش است. ساختار این سقف باعث شده تا با استفاده از آن بتوان وزن مرده ساختمان را کاهش داد. همانطور که در ابتدا گفتیم این موضوع، امکان اجرای این سقف در دهانه‌های بلندتر را ایجاد می‌کند.

8) دال بتنی پیش تنیده

در بررسی انواع سقف بتنی به دال بتنی پیش تنیده رسیدیم. منظور از پیش تنیدگی ایجاد‌ تنش فشاری ثابت و دائمی در یک عضو بتنی است. علت این کار خنثی شدن مقداری از تنش‌های کششی در اثر تنش فشاری است که در نهایت باعث افزایش مقاومت باربری عضو مورد نظر می‌گردد.

برای ایجاد پیش تنیدگی، قطعه فولادی به طور کامل در بتن قرار داده شده و سپس با کشیدن و مهار کردن آن در دو طرف عضو، به مقطع بتنی تنش فشاری وارد می‌شود.

یکی از مواردی که در مورد دال بتنی پیش تنیده باید به آن توجه کنیم نحوه اعمال نیروهای‌ پیش تنیدگی است. پیش تنیدگی به دو صورت می‌تواند انجام شود. یکی پیش تنیدگی پس کشیده که پس از بتن‌ریزی است و دیگری پیش تنیدگی پیش کشیده که پیش از بتن ریزی انجام می‌شود.

نکته دیگر درباره سقف پیش تنیده این است که اجرای آن به نیروی متخصص و ماهر نیاز داشته، در نتیجه هزینه آن نسبت به سایر روش‌‌ها بالاتر است. البته در شرایطی مانند دهانه‌های تحت بارگذاری زیاد یا بلند، اجرای دال بتنی پیش تنیده توجیه اقتصادی خواهد داشت.

2) سیستم تیر و دال

تا اینجا انواع دال سقف بتنی را بررسی کردیم. در ادامه به بررسی سه نوع مهم از سقف بتنی با سیستم تیر و دال می‌پردازیم. سیستم تیر و دال به این صورت اجرا می‌شود که تیرها در دو یا چهار طرف دال قرار می‌گیرند. این ساختار باعث انتقال بار از سقف به ستون خواهد شد. به طور کلی تیر و دال‌ در این سیستم بسته به ابعاد و چگونگی قرار گرفتن تکیه گاه‌ها ممکن است در یک یا دو راستا قرار بگیرند.

9) سقف تیرچه و بلوک با تیرچه بتنی پیش ساخته خرپایی

این سقف را می‌توان یکی از رایج‌ترین انواع سقف در ایران به شمار آورد. تیرچه پیش ساخته خرپایی از خرپای فولادی و پاشنه بتنی ساخته شده و از میلگردهای کششی، تقویتی و آرماتورهای کمکی اتصال در آن استفاده می‌شود تا ایستایی لازم برای حمل و نقل و اجرا را داشته باشد.

10) سقف تیرچه و بلوک با تیرچه بتنی پیش تنیده

برای دهانه‌های بزرگتر از 8 متر که نمی‌توان سقف تیرچه بلوک اجرا کرد از سقف تیرچه پیش تنیده استفاده می‌شود.

مقدار پیش تنیدگی در این سقف باید به صورتی باشد که تیرچه‌ها در هیچ یک از مراحل حمل و نقل، نصب، بتن‌ریزی و در اثر بارهای بهره‌برداری دچار ترک خوردگی نشوند. تیرچه‌های پیش تنیده غالبا در طول 8 تا 12 متری تولید می‌شوند.

11) سقف تیرچه و بلوک با تیرچه کرومیت

سقف تیرچه کرومیت یا تیرچه فلزی با جان باز یکی از انواع سقف فولادی است که می‌توان در سقف بتنی نیز استفاده کرد. به عبارتی تیرچه کرومیت نوعی تیرچه فلزی است که تفاوتش با نوع بتنی در آهنی بودن پاشنه آن است. استفاده از تیرچه کرومیت این امکان را ایجاد می‌کند که عملیات بتن ریزی چند سقف به صورت همزمان انجام شود. این کار باعث کمتر شدن هزینه‌های ساخت شده که مزیت مهمی است.

انواع سقف فلزی

همانطور که در ابتدا گفتیم انواع سقف ساختمانی به دو دسته کلی یعنی سقف‌های بتنی و فلزی تقسیم می‌شود. تا اینجا درباره تمام انواع سقف بتنی صحبت کردیم. اما انواع سقف فلزی کدام است؟ پیش از بررسی انواع سقف فلزی باید بدانیم که معمولا در این سقف‌ها از فولاد استفاده می‌شود. چرا که آلیاژهای فولاد از سایر آلیاژها قابل اعتمادتر و دارای استحکام بالا بوده و سبک‌تر است.

12) عرشه فولادی

در صورتی که در ساخت سقف از ورق‌های فولادی گالوانیزه استفاده شود به این نوع سقف فلزی، عرشه فولادی می‌گویند. اجرای سقف عرشه فولادی هزینه بالایی دارد اما با این حال استفاده از آن در حال افزایش است.

13) کامپوزیت

از دیگر انواع سقف اسکلت فولادی، سقف کامپوزیت یا مرکب است. این سقف به خاطر وجود فولاد و بتن در کنار هم دارای استحکام بالایی در تحمل نیروهای وارده است. از مزایای سقف کامپوزیت می‌توان به مواردی از جمله سهولت نسبی در اجرا، امکان اجرای همزمان چند سقف بدون نیاز به شمع بندی، قیمت مناسب و صلبیت بالا اشاره کرد.

14) کرومیت

سقف کرومیت یکی از انواع سقف اسکلت فولادی است که علاوه بر استحکام بالا دارای قیمت مناسبی است. در اجرای سقف کرومیت از تیرچه کرومیت استفاده می‌شود.

از آنجایی که تیرهای فرعی در سقف‌ کرومیت خود ایستا هستند بنابراین این سقف نیازی به شمع بندی ندارد. این مسئله باعث سرعت بخشیدن در روند اجرای این سقف می‌شود.

15) روفیکس

در سقف روفیکس از یک صفحه فلزی مشبک استفاده می‌شود که روفیکس نام دارد. در واقع روفیکس یک قالب درجا یا نوعی دال مرکب بتنی است. برای اجرای این نوع سقف نیازی به جک و شمع نیست در نتیجه بتن ریزی طبقات می‌تواند همزمان انجام شود. سقف روفیکس سبک بوده و بار اضافی به سازه وارد نمی‌کند.

16) طاق ضربی

به عنوان آخرین سقف اسکلت فولادی به سراغ سقف طاق ضربی می‌رویم. سقف طاق ضربی از گذشته در بسیاری از بناها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این سقف دارای قوس‌هایی است که طاق نامیده می‌شوند و می‌توانند بارهای قائم وارد شده به آن را تحمل کنند. توجه داشته باشید که سقف طاق ضربی در تحمل بارهای جانبی کارایی لازم را ندارد. این دلیل باعث شده تا این سقف عملکرد و ایمنی خوبی در سازه نداشته و امروزه به جای آن از دیگر سقف‌های اسکلت فولادی مانند کرومیت، عرشه فولادی و کامپوزیت استفاده شود.

17) سقف کاذب

در تقسیم بندی سقف ساختمانی علاوه بر انواع سقف بتنی و فولادی، سقف‌های کاذب نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. سقف کاذب نوعی سقف ثانویه است که در زیر سقف اصلی نصب شده و هدف از نصب آن زیباتر شدن سقف و پوشاندن تاسیسات و سیم‌کشی‌ها است.

توجه داشته باشید که سقف کاذب بر خلاف انواع سقف‌ بتنی و فولادی، باربر نبوده و نقش سازه‌ای ندارد. در واقع سقف کاذب با متصل شدن به اسکلت سازه، بار را به آن وارد می‌کند. سقف کاذب دارای مزایایی همچون کاهش صدا و تبادل حرارتی، قابلیت جابجایی و امکان نورپردازی است که محبوبیت آن را افزایش داده است.

عوامل موثر بر انتخاب سقف ساختمان

تا اینجا با تمام انواع سقف ساختمانی آشنا شدیم. عوامل زیادی بر انتخاب نوع سقف تاثیر دارد که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

میزان بودجه
کاربری ساختمان
استحکام در برابر زلزله
مقاومت در برابر آتش
مقاومت جانبی مورد نیاز
وزن سقف

قیمت انواع سقف ساختمانی

همانطور که در بخش قبل گفتیم یکی از عوامل مهم در انتخاب نوع سقف، بودجه در نظر گرفته شده است. فرض کنید شما به عنوان سازنده قصد دارید با توجه به شرایط پروژه و بودجه آن بهینه‌ترین نوع سقف را انتخاب کنید. برای انتخاب درست لازم است تا حدود قیمت هر یک از انواع سقف را داشته باشید.

برای تخمین زدن قیمت نهایی سقف باید به قیمت روز مصالح مصرفی در آن توجه کرد. برای مثال قیمت روز ورق‌های گالوانیزه در سقف عرشه فولادی تاثیر زیادی در هزینه اجرای این نوع سقف خواهد داشت.

با توجه به اینکه قیمت روز مصالح متغیر است نمی‌توان با پارامترهای کمی، قیمت هر یک از انواع سقف ساختمانی را مشخص کرد. اما به طور کلی در انواع سقف فولادی، عرشه فولادی گران‌ترین و سقف کامپوزیت ارزان‌ترین سقف است. در انواع سقف بتنی نیز سقف پیش تنیده گران‌ترین و تیرچه بلوک ارزان‌ترین سقف به حساب می‌آید.