وکیل قرارداد پیمانکاری خسارت تأخیر کار را به این شکل توضیح می‌دهد: اگر پیمانکار در انجام تعهدات خود مبنی بر تکمیل پروژه در زمان معین تأخیری داشته باشد که این تأخیر از جمله تأخیرهای غیرمجاز باشد، باید ضرر کارفرما در خصوص عدم تحویل پروژه در زمان تعیین‌شده را جبران نماید. این خسارت اگر توسط طرفین تعیین شده باشد، از حیث ماهیت وجه التزام می‌باشد ولی اگر توسط مرجع صالح رسیدگی به اختلاف تعیین شود، صرفاً خسارت تأخیر در انجام تعهد می‌باشد.

منظور از تأخیر غیرمجاز در قراردادهای پیمانکاری چیست؟

خسارت تأخیر کار در قراردادهای پیمانکاری همانطور که گفته شد، وقتی موضوعیت پیدا می‌کند که تأخیر پیمانکار، غیرمجاز باشد. پس اگر پیمانکار به دلیل تأخیرات مجاز پروژه را در زمان تعیین‌شده به اتمام نرساند، مسئولیتی در خصوص پرداخت خسارت تأخیر کار ندارد. وکیل قرارداد پیمانکاری تأخیر غیرمجاز را تأخیراتی می‌داند که ناشی از قصور و تقصیر پیمانکار هستند.

به عنوان مثال اگر پیمانکار حقوق کارگران خود را پرداخت ننماید و کارگران به دلیل عدم پرداخت حقوق خود دست به اعتصاب بزنند و در نتیجه این اعتصاب اتمام پروژه با تأخیر مواجه شود، این تأخیر یک تأخیر غیرمجاز می‌باشد؛ چرا که ناشی از قصور پیمانکار در پرداخت مطالبات کارگران خود می‌باشد. در مقابل، تأخیرات مجاز ناشی از تقصیر پیمانکار نیستند. پس موارد مربوط به تمدید مدت پیمان، جزء تأخیرات غیرمجاز تلقی نمی‌شوند؛ چرا که خارج از قصور پیمانکار می‌باشند.

لزوم استفاده از وکیل متخصص در قراردادهای پیمانکاری

قراردادهای پیمانکاری از جمله قراردادهای مستمر هستند که اجرای موضوع آن‌ها مدت زیادی به طول می‌انجامد و به همین دلیل مسائل و اختلافات زیادی در طول زمان اجرای کار پیش می‌آید. این اختلافات از مسائل تخصصی هستند و نمی‌توان انتظار داشت که تمام مشاوران و وکلا در این خصوص اطلاع لازم و کافی داشته باشند. به همین دلیل توصیه می‌شود که به هنگام بروز اختلاف در قراردادهای پیمانکاری از وکلای موسسه حقوقی و داوری امین عدالت کبریا که در حوزه قراردادهای پیمانکاری تخصص و تجربه دارند، استفاده شود.

وضعیت خسارت تأخیر کار در شرایط عمومی پیمان

خسارت تأخیر کار در قراردادهای پیمانکاری در بند ب ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان پیش‌بینی شده است. بر اساس این بند: ” در پایان کار در صورتی که مدت انجام کار بیش از مدت اولیه پیمان به علاوه مدت‌های تمدید‌شده پیمان باشد، مهندس مشاور با رعایت ماده ۳۰ و رسیدگی به دلایل پیمانکار مدت تأخیر غیرمجاز پیمانکار را تعیین می‌کند تا پس از تصویب کارفرما به شرح زیر ملاک محاسبه خسارت تأخیر قرار گیرد.” وکیل قرارداد پیمانکاری با توجه به این بند نکات زیر را لازم به ذکر می‌داند:

• همانطور که در بخش‌های پیشین گفته شد، چون که مدت‌های تمدیدشده پیمان ناشی از تأخیرات مجاز می‌باشند، به مدت اولیه پیمان اضافه می‌شوند و در میزان خسارت تأخیر کار محاسبه نمی‌شوند.
• مهندس مشاور مسئول تعیین مدت تأخیر کار در قرارداد پیمانکاری می‌باشد و باید پس از رسیدگی به دلایل پیمانکار این مدت را تعیین کند.
• مدت تأخیر کار که به وسیله مهندس مشاور تعیین می‌شود، باید در نهایت به تصویب کارفرما برسد.
• پیمانکار در صورتی که به این مدت اعتراض داشته باشد، باید برای حل اختلاف به مرجع حل اختلاف پیش‌بینی شده در قرارداد مراجعه نماید.

نحوه محاسبه

وکیل قرارداد پیمانکاری توضیح می‌دهد، کارفرما و پیمانکار باید در قرارداد خود نحوه محاسبه خسارت تأخیر کار را پیش‌بینی نمایند. این مسئله به خصوص در قرارداد پیمانکاری خصوصی که تابع شرایط عمومی پیمان نیست، بسیار حائز اهمیت است. چرا که طرفین باید نحوه محاسبه را براساس نظر خود در قرارداد بگنجانند. در قراردادهای پیمانکاری‌ای که تابع شرایط عمومی پیمان می‌باشند، نحوه محاسبه خسارت تأخیر کار بر اساس پاراگراف‌های ذیل بند ب ماده ۵۰ تعیین شده است:

۱) هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک دهم مدت پیمان بیشتر نشود، برای هر روز تاخیر، یک دو هزارم مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است.

۲)  هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک دهم مدت پیمان بیشتر شود تا یک دهم مدت پیمان طبق بند ۱ و برای مازاد بر آن تا یک چهارم مدت پیمان، برای هر روز تاخیر یک هزارم مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است.

۳) هرگاه جمع مدت تاخیر غیر مجاز از یک چهارم مدت پیمان بیشتر شود ولی پیمان ادامه یابد، مجموع خسارت های تاخیر قابل دریافت از پیمانکار نمی تواند از جمع خسارت محاسبه شده بر پایه بند (۲) بیشتر شود و مدت اضافه بر یک چهارم مدت پیمان، برای ادامه و انجام کار بدون دریافت خسارت منظور می شود.”

شرایط عمومی پیمان همچنین در خصوص مبلغ باقیمانده کار که در اجرای آن تأخیر شده است نیز توضیح داده است: ” مبلغ باقی مانده کار که در اجرای آن تاخیر شده است، عبارت است از مبلغ پیمان ، منهای مبلغ صورت وضعیت مربوط به کار های انجام یافته تا آخرین روز مدت پیمان.”

امکان دریافت خسارت زیادتر در شرایط عمومی پیمان

پاراگراف ۶ از بند ب ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان امکان اخذ خسارت تأخیر کار به میزانی بیش از ارقام گفته‌شده در بخش پیشین را تحت شرایطی مجاز می‌شمارد. شرایط لازم برای اخذ خسارت تأخیر بیشتر عبارت است از:

• اخذ خسارت تأخیر بیش از ارقام درج‌شده ضروری باشد.
• میزان خسارت در اسناد و مدارک پیمان پیش‌بینی شده باشد.

آیا خسارت تأخیر کار در فرض فسخ یا خاتمه پیمان قابل دریافت است؟

خسارت تأخیر کار در حالتی که قرارداد پیمانکاری فسخ شود و یا به پیمان خاتمه داده شود نیز قابل دریافت از پیمانکار می‌باشد.به همان شکلی که در بخش پیشین توضیح داده شد، خسارت تأخیر کار محاسبه می‌شود و پیمانکار باید این خسارت را پرداخت نماید. البته در این حالت، براساس پارگراف ۵ بند ب ماده ۵۰ شرایط عمومی پیمان: “مبلغ باقی‌مانده کار که در اجرای آن تأخیر شده است، عبارت است از مبلغ کارهایی که طبق برنامه زمانی تفصیلی و با درنظر گرفتن تأخیر مجاز پیمانکار باید تا تاریخ فسخ یا خاتمه پیمان انجام می‌شد، منهای کارهای انجام‌ شده.”