در هر زمینه و نیازی که در جامعه وجود داشته باشد اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که تخصص آن را داشته باشند و متمایل به ایجاد همکاری و عقد قرارداد باشند. در هر قرارداد دو طرف وجود دارند که تعهدات و الزاماتی را متقبل می‌شوند و به هیچ عنوان نمی‌توانند شانه از مسئولیت‌های خود خالی کنند اما از آن جایی که هدف قرارداد ایجاد همکاری میان طرفین است راه حل‌هایی برای جلوگیری از ایجاد سختی و شرایط نا مناسب برای هر یک از طرفین پیش بینی شده است. یکی از این راه حل‌ها تعدیل در قرارداد پیمانکاری است. تعدیل در قرارداد زمانی اتفاق می‌افتد که رویدادی غیرقبل پیش بینی و ناگهانی رخ داده باشد و به طرفین قرارداد اجازه می‌دهد که تحت شرایط خاص از برخی مسئولیت‌ها مبرا شوند یا مسئولیتشان را با تأخیر انجام دهند. البته تنظیم متمم قرارداد پیمانکاری نیز راه حل دیگر اصلاح قرارداد است.

تعدیل در قرارداد چیست و انواع آن کدام است؟

همانطور که گفته شد تعدیل در قرارداد هر چند طرفین قرارداد ملزم به رعایت مفاد قرارداد و تعهدات خود هستند با این حال عواملی وجود دارد که می‌توانند استثنائی بر این اصل وارد کنند مثل: لزوم اجرای عدالت، رعایت حسن نیت و خواست طرفین قرارداد. تعدیل قرارداد به عنوان ابزاری در جهت ایجاد توازن مالی به دلیل رخ دادن شرایطی ناگهانی استفاده می‌شود و سعی دارد منافع شخص متضرر را تأمین کند و همزمان در منافع شخص مقابل خللی وارد نکند. طبق بند ۵ ماده ۲۹ شرایط عمومی پیمان نیز تعدیل در قیمت قرارداد امکان پذیر است و جزئیات آن به شرایط خصوصی پیمان و توافقات طرفین قرارداد سپرده شده است.

هرچند تعدیل در شرایط عمومی پیمان استثنائی بر تعهد بر اجرای مفاد قرارداد است، باید طبق اصول و شرایط انجام شود تعدیل در قرارداد دو نوع است:

تعدیل قراردادی: این نوع تعدیل معمولاً در قرارداد پیش بینی می‌شود و طرفین شرایطی را برای ایجاد تعدیل در قرارداد ذکر می‌کنند مثلاً متعهد می‌شوند در صورت ایجاد تورم بیش از دو درصد تا پایان موضوع قرارداد، نرخ قرارداد را تا درصدی معین بالا ببرند یا با گران شدن مصالح یا ناموجود بودن آن در بازار به مدت قرارداد اضافه کنند تا طرف مقابل متحمل پرداخت خسارت نشود. برای این نوع از تعدیل طرفین هم می‌توانند شرایطی را به قرارداد اضافه کنند هم در قالب قرارداد تکمیلی قراردادی مطابق با شرایط تنظیم کنند.

تعدیل قانونی: در برخی شرایط استثنائی قانون‌گذار می‌تواند برای ایجاد عدالت و دفاع از مناقع شخص متضرر اقدام به تعدیل قرارداد کند این کار هرچند ممکن است بر خلاف خواست طرفین باشد اما برای دفاع از شرایط شخص متضرر به وجود آمده و در تلاش است که باعث ایجاد ضرر در منافع طرف مقابل نشود مثلاً اگر موضوع قرارداد مربوط به کالایی وارداتی باشد که ناگهان واردات آن ممنوع یا محدود شده قانون گذار می‌تواند زمان انجام قرارداد را تا زمان تأمین کالا به تأخیر بیاندازد یا کالای جایگزین موجود در بازار را ارائه دهد.

تعدیل در قرارداد پیمانکاری به چه معناست؟

قرارداد پیمانکاری قراردادی است که طبق آن کارفرما انجام کاری را به شخص پیمانکار می‌سپارد و جزئیات این همکاری را در قرارداد ذکر می‌کنند. قرارداد پیمانکاری به دلایل مختلفی ممکن است تعدیل قانونی یا قراردادی شود. شرایط غیر منتظره‌ای که ممکن است حین انجام قرارداد ایجاد شوند مهمترین دلیل تعدیل قرارداد است این نوع تعدیل کمک زیادی به طرفین می‌کند زیرا برای استفاده از قرارداد پیمانکاری ممکن است در حالت عادی هنگامی که شرایط غیر منتظره پیش می‌آید یکی از طرفین اقدام به فسخ یا تعلیق قرارداد کند در حالی که می‌توان با مذاکره و توافق قرارداد را فسخ نکرده و تنها با ایجاد تعدیل در آن به همکاری ادامه داد. گاهی اوقات امکان تعدیل در بند حل اختلاف یا تعهدات طرفین ذکر می‌شود تا کار هر طرف را برای اصلاح راحت کند.

تعدیل در قرارداد پیمانکاری : مهم‌ترین تغییرات اوضاع که باعث ایجاد تعدیل در قرارداد می‌شود، تورم است؛ در صورتی که طرفین این بند را در قرارداد ذکر کرده باشند اگر تغییر قیمت‌ها باعث ایجاد ضرر به شخص پیمانکار شود می‌تواند با استناد به این بند درخواست تعدیل در قرارداد را داشته باشد به نحوی که شخص کارفرما نیز متحمل ضرر و زیان نشود. در این صورت طرفین اقدام به تنظیم قراردادی تحت عنوان قرارداد اصلاحی یا تکمیلی می‌کنند و آن را با شرایط جدید تطبیق می‌دهند.

تعدیل قانونی-قضایی در قرارداد پیمانکاری: قرارداد مهمترین و تنها سند همکاری طرفین است و تعهدات آن‌ها در آن ذکر شده، قانون‌گذار نمی‌تواند در تعهدات خصوصی اشخاض دخالتی کند اما به دلیل ایجاد عدالت اجتماعی و تأمین منافع طرفین قانون گذار یا قاضی می‌تواند با شرایطی خاصی اقدام به تعدیل قرارداد کند. معمولاً قراردادهای دولتی و سازمانی به دلیل طولانی بودن و هزینهٔ زیادی که دارند به دلیل تورم و تغییر شرایط پس از طی مدتی ماهیت خود را از دست می‌دهد و باعث ضرر پیمانکار می‌شوند در این صورت قاضی اقدام به تعدیل قرارداد طبق شرایط می‌کند.

پس تعدیل در قرارداد راهکاری است برای تأمین منافع هر دو طرف قرارداد و به پیمانکاران و کارفرمایان کمک می‌کند به جای فسخ قرارداد و قطع همکاری با ایجاد تغییراتی طبق شرایط به همکاری ادامه دهند.